رشته مهندسی پزشکی یکی از رشته‌های جدید و پرطرفدار در علوم پایه و فناوری است که هدف آن طراحی، تولید، تعمیر و بهینه‌سازی تجهیزات پزشکی است. این رشته با استفاده از دانش‌های مختلف مانند فیزیک، شیمی، برق، مکانیک، بیولوژی و ریاضیات، سعی می‌کند به حل مسائل و نیازهای پزشکی کمک کند.
برخی از تجهیزات پزشکی که توسط مهندسان پزشکی طراحی و تولید می‌شوند عبارتند از:
- دستگاه‌های تصویربرداری مانند MRI، CT scan، X-ray و سونوگرافی
- دستگاه‌های قلب و عروق مانند پمپ قلب، پروتز قلب، دفعرلاتور و هولتر
- دستگاه‌های تنفسی مانند ونتیلاتور، اکسیژن ساز و نبولایزر
- دستگاه‌های عصب و مغز مانند EEG، EMG، TMS و DBS
- دستگاه‌های تحلیل آزمایشگاهی مانند خون شمار، بیوشیمی خون، الایزا و PCR
- دستگاه‌های درمان سرطان مانند رادیوتراپی، شیمی درمانی و لیزر
- دستگاه‌های جراحی مانند لپاراسکوپ، ربات جراح و لپروب
دستگاه‌های ارتودنسی و پروتز سازی مانند دندان مصنوعی، استخوان مصنوعی و پروتز چشم با توجه به گستردگی و تنوع این رشته، بسیاری از دانشجویان و علاقه‌مندان به آن جذب می‌شوند. اما آیا قبل از انتخاب این رشته به چالش‌های آن فکر کرده‌اید؟ آیا میدانید که چقدر سخت است چالش های این رشته را پذیرفت؟
در این مقاله قصد دارم به شما بعضی از چالش های رشته مهندسی پزشکی را معرفی کنم که شاید قبل از انتخاب آن نمی‌دانستید.
چالش اول: بازار کار محدود
یکی از چالش‌های بزرگ رشته مهندسی پزشکی، بازار کار محدود آن است. برخلاف بسیاری از رشته‌های دیگر مانند مهندسی کامپیوتر، مهندسی صنایع، مهندسی عمران و … که فرصت‌های شغلی گوناگون و زیادی دارند، رشته مهندسی پزشکی فقط به تجهیزات پزشکی محدود است. این یعنی اگر شما بخواهید در این رشته کار کنید، باید یا در شرکت‌های تولید کننده تجهیزات پزشکی استخدام شوید، یا در بخش‌های تعمیر و نگهداری تجهیزات پزشکی در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی کار کنید، یا به عنوان مشاور و آموزش دهنده تجهیزات پزشکی فعالیت کنید.
البته این سه گزینه هم همگی به شرایط خاص و سختی نیاز دارند. برای مثال:
- برای استخدام در شرکت‌های تولید کننده تجهیزات پزشکی، شما باید دارای سابقه کار و تجربه قابل قبول باشید. اما چطور می‌توانید سابقه کار بگیرید وقتی که فرصت های کارآموزی و پروژه های عملی در این رشته خیلی کم هستند؟
- برای کار در بخش های تعمیر و نگهداری تجهیزات پزشکی، شما باید دارای مدرک و گواهینامه های لازم باشید. اما چطور می‌توانید این مدرک ها را بگیرید وقتی که آموزش های لازم و به روز در این زمینه وجود ندارد؟
- برای فعالیت به عنوان مشاور و آموزش دهنده تجهیزات پزشکی، شما باید دارای دانش و مهارت های بالای حرفه ای باشید. اما چطور می‌توانید این دانش و مهارت ها را کسب کنید وقتی که منابع آموزشی و پژوهشی در این زمینه کافی نبود؟
بعلاوه، چون تجهیرات پزشک را نمي توانيد به راحتي خودتان توليد كنيد، بايد به صادرات آن ها اكتفاء كنيد. اين يعني شما بايد با قيمت هاي بالاي خارجي رقابت كنيد.
چالش دوم: نبود هماهنگی بین دانشگاه و صنعت
یکی دیگر از چالش‌های رشته مهندسی پزشکی، نبود هماهنگی بین دانشگاه و صنعت است. این یعنی برنامه درسی و آموزشی دانشگاه‌ها با نیازهای بازار کار و صنعت همخوانی ندارد. بسیاری از دروس و مباحثی که در دانشگاه‌ها تدریس می‌شوند، منسوخ یا بی‌ربط به کاربردهای عملی هستند. برای مثال:
- در بسیاری از دانشگاه‌ها، درس‌های پایه مانند فیزیک، شیمی، ریاضیات و برق به صورت عمومی و کلی تدریس می‌شوند، بدون اینکه به کاربردهای پزشکی آنها توجه شود. این باعث می‌شود که دانشجویان از این دروس خسته و سرد شوند و نتوانند ارتباط آنها را با رشته خود ببینند.
- در بسیاری از دانشگاه‌ها، درس‌های تخصصی مانند طراحی تجهیرات پزشک را به صورت نظري و تئوري تدريس مي شود، بدون اينكه به كارگاه هاي عملي و پروژه هاي كاربردي اختصاص داده شود. اين باعث مي شود كه دانشجويان فقط به حفظ كردن فرمول ها و قوانين بپردازند و نتوانند تجيرات پزشك را به صورت عملي طراحي و توليد كنند.
- در بسیاری از دانشگاه ها، درس های جانبی مانند زبان انگليسي، فلسفه، تاريخ و … به صورت الزامي و سنگين تدريس مي شود، بدون اينكه به سطح و علاقه دانشجويان توجه شود. اين باعث مي شود كه دانشجويان زمان و انرژي خود را صرف دروسي كنند كه با رشته خود ارتباط چنداني ندارد و نتوانند به دروس اصلي خود تمركز كافي داشته باشند. این عدم همخوانی بین دانشگاه و صنعت باعث می‌شود که فارغ التحصیلان رشته مهندسی پزشکی با مشکلات زیادی در ورود به بازار کار روبرو می‌شوند. زیرا دانش و مهارت‌هایی که در دانشگاه به دست آورده‌اند، با نیازهای صنعت و کارفرمایان همخوانی ندارد.
بنابراین، آنها باید یا به دنبال کارهای خارج از رشته خود باشند، یا به تحصیل ادامه دهند، یا به عنوان فریلنسر و کارآفرین فعالیت کنند. اما هر سه راه حل نیز مشکلات و چالش‌های خود را دارند. برای مثال:
- کارهای خارج از رشته معمولاً پردرآمد و پراحتیاسب نیستند و ممکن است با علاقه و توانایی فارغ التحصیلان سازگار نباشند. علاوه بر این، این کارها ممکن است باعث از دست رفتن دانش و مهارت های رشته اصلی شوند و فرصت های آینده را کاهش دهند.
- تحصیل ادامه دادن نیز نیاز به هزینه، زمان و تلاش زیاد دارد و ممکن است به نتایج مطلوب منجر نشود. زیرا بسیاری از دوره های تحصیلات تکمیلی در رشته مهندسی پزشکی همچنان با مشکلات آموزشی و پژوهشی روبرو هستند و فرصت های شغلی مناسب را فراهم نمی‌کنند.
- فعالیت به عنوان فریلنسر و کارآفرین نیز نیاز به حمایت های مالی، قانونی، بازاریابی و فناورانه دارد که در کشور ما کم یاب و دسترسی به آن ها سخت است. برخلاف بسیاری از کشور های پیشرفته که برای حمایت از نوآوران و کارآفرینان در حوزه مهندس پزشک را اقدامات و تسهيلات زيادي انجام مي دهند.
با توجه به این چالش ها، لازم است که دانشگاه ها و صنعت با هم همکاری کنند تا برنامه درسی و آموزشی رشته مهندسی پزشکی را با توجه به نیازهای بازار کار و صنعت هماهنگ کنند. این هماهنگی می‌تواند به صورت های مختلفی انجام شود.مثل:
- ارائه دروس و کارگاه های عملی و کاربردی با استفاده از تجهیرات پزشکی واقعی و به روز
- برقراری ارتباط و همکاری با شرکت های تولید کننده تجهیرات پزشکی و بیمارستان ها و مراکز درمانی
- ایجاد فرصت های کارآموزی و پروژه های صنعتی برای دانشجویان و فارغ التحصیلان
- ارائه آموزش های تخصصی و گواهینامه های لازم برای کار با تجهیرات پزشکی مختلف
- تشویق و حمایت از نوآوری و کارآفرینی در حوزه مهندس پزشک این هماهنگی می‌تواند باعث افزایش سطح دانش و مهارت فارغ التحصيلان رشته مهندسي پزشكي شود و به آن ها کمک کند تا به راحتي در بازار كار جايگاه مناسبي پيدا كنند. همچنین می‌تواند به ارتقاء صنعت تجیرات پزشک را در كشور ما كمك كند و به بهبود سلامت جامعه منجر شود.
چالش سوم: نبود قوانین و استانداردهای مناسب
یکی دیگر از چالش‌های رشته مهندسی پزشکی، نبود قوانین و استانداردهای مناسب برای تولید و استفاده از تجهیرات پزشکی است. این یعنی در کشور ما، هیچ قانون و مقرراتی وجود ندارد که کیفیت، امنیت، قابلیت اطمینان و کارایی تجهیرات پزشک را تضمین کند.
برای مثال: برای تولید تجهیرات پزشکی، هیچ نظارت و کنترل کیفی از سوی سازمان‌های مسئول وجود ندارد. این باعث می‌شود که بسیاری از تجهیرات پزشک را با مواد ارزان و ضعیف تولید کنند و به بازار عرضه کنند. این تجهیرات ممکن است عملکرد نامناسب یا خطرناک داشته باشند و به سلامت بیماران آسیب برسانند.
برای استفاده از تجهیرات پزشکی، هیچ آزمون و گواهینامه‌ای از سوی سازمان های مسئول لازم نیست. این باعث می‌شود که هر کسی بتواند بدون داشتن دانش و مهارت لازم، از تجهیرات پزشک را استفاده کند. این استفاده نادرست ممکن است باعث اشتباهات و حوادث جبران ناپذیر شود.
برای واردات تجهیرات پزشکی، هیچ قانون و مقرراتی درباره استانداردهای بین المللی وجود ندارد. این باعث می‌شود که بسیاری از تجهیرات پزشک را با قيمت هاي بسيار بالا و بدون كيفيت كافي به كشور ما وارد كنند. اين تجيرات ممكن است با شرايط فرهنگي، جغرافيايي و اقتصادي كشور ما سازگار نباشند و به جاي حل مسائل پزشكي، آن ها را بيشتر كنند.
با توجه به این چالش ها، لازم است که قوانین و استانداردهای مناسب برای تولید و استفاده از تجیرات پزشک را در کشور ما ایجاد و اجرا کنیم. این قوانین و استانداردها باید با توجه به آخرین دستاوردهای علمی و فناورانه، با رعایت حقوق بیماران و حفظ منافع ملی، با همکاری دستگاه های قضایی، بهداشتی، آموزشی و صنعتی تدوین و اعمال شوند. این اقدام می‌تواند باعث افزایش کیفیت، امنیت، قابلیت اطمینان و کارایی تجیرات پزشک را در کشور ما شود و به بهبود سلامت جامعه کمک کند.
چالش چهارم: نبود نیروی انسانی متخصص و آموزش‌دهنده
یکی دیگر از چالش‌های رشته مهندسی پزشکی، نبود نیروی انسانی متخصص و آموزش‌دهنده است. این یعنی در کشور ما، تعداد اساتید، محققان، مهندسان و فنی‌های مجرب و کارآمد در این رشته بسیار کم است. برای مثال:
- برای تدریس دروس دانشگاهی، هیچ استاد یا مدرسی وجود ندارد که دارای تحصیلات تخصصی و تجربه عملی در همه زیرشاخه‌های رشته مهندسی پزشکی باشد. این باعث می‌شود که بسیاری از دروس به صورت سطحی و ناقص تدریس شوند و دانشجویان به دستورات عمل مناسب دسترسی نداشته باشند.
- برای انجام پژوهش‌های علمی، هیچ گروه یا مرکز پژوهشی وجود ندارد که دارای تجهیرات پزشک را به روز و پیشرفته باشد. این باعث می‌شود که بسیاری از پژوهش ها به صورت تئوري و شبيه سازي انجام شوند و نتوانند به حل مسائل عملي كمك كنند.
- برای تولید تجیرات پزشک را، هیچ شرکت یا کارخانه‌ای وجود ندارد که دارای نیرو، تکنولوژی، سرمایه و بازار مناسب باشد. این باعث می‌شود که بسیاری از طرح ها و ایده های خلاقانه در کاغذ بمانند و نتوانند به صورت عملي پياده سازي شوند. با توجه به این چالش ها، لازم است که نظام آموزش عالی و صنعت به منظور تامین نیروی انسانی متخصص و آموزش دهنده در رشته مهندسی پزشکی باید اقدامات و برنامه‌هایی را انجام دهند.
برخی از این اقدامات عبارتند از:
- افزایش جذب و ترغیب دانشجویان و فارغ التحصیلان با استعداد و علاقه‌مند به این رشته با ارائه بورس، تسهیلات، امکانات و فرصت‌های شغلی
- توسعه همکاری‌های علمی و پژوهشی بین دانشگاه‌ها و شرکت‌های تولید کننده تجیرات پزشک را در داخل و خارج از کشور با ایجاد شبکه‌های همکاری، مبادله دانش، مشارکت در پروژه‌ها و برگزاری همایش‌ها و کارگاه‌ها
- تقویت آموزش‌دهندگان و محققان در این رشته با ارائه دوره‌های آموزشی، کارگاه‌های عملی، فرصت های استاد میهمان، اعطای جوایز و تقدیرنامه ها
- تأسیس گروه ها و مراکز پژوهشی مجهز و فعال در حوزه مهندس پزشک با تأمین منابع مالی، فضایی، تجیرات پزشک را و نیروی انسانی لازم
- ترویج فرهنگ نوآوری و کارآفرینی در این رشته با حمایت از طرح ها و ایده های خلاقانه، ارائه مشاوره، راهنمایی و حل مسائل قانونی، بازاریابی و فناوران
نتیجه‌گیری و پیشنهادات
در این مقاله، سعی کردیم به بررسی چالش‌های رشته مهندسی پزشکی در کشور ما بپردازیم. این چالش‌ها عبارتند از:
- نبود تعریف واضح و یکسان از رشته مهندسی پزشکی و زیرشاخه‌های آن
- نبود هماهنگی بین دانشگاه و صنعت در زمینه برنامه درسی و آموزشی
- نبود قوانین و استانداردهای مناسب برای تولید و استفاده از تجیرات پزشک را
- نبود نیروی انسانی متخصص و آموزش‌دهنده در این رشته این چالش‌ها باعث می‌شوند که رشته مهندسی پزشکی در کشور ما به توسعه و پیشرفت مطلوب نرسد و فارغ التحصيلان این رشته با مشکلات زیادی در ورود به بازار کار و ارائه خدمات پزشک را روبرو شوند. بنابراین، لازم است که اقدامات جدی و هماهنگ برای حل این چالش ها انجام شود.
برخی از این اقدامات عبارتند از:
- تعریف دقیق و یکسان از رشته مهندسی پزشکی و زیرشاخه های آن با استفاده از منابع معتبر بین المللی
- همکاری بین دانشگاه و صنعت در زمینه تدوین و اجرای برنامه درسی و آموزشی منطبق با نیازهای بازار کار و صنعت – ایجاد و اجرای قوانین و استانداردهای مناسب برای تولید و استفاده از تجیرات پزشک را با رعایت حقوق بیماران و منافع ملی
- تأمین نیروی انسانی متخصص و آموزش‌دهنده در این رشته با جذب، ترغیب، آموزش، پژوهش، نوآوری و کارآفرین با اجرای این برنامه ها، می‌توان رشته مهندسی پزشک را در کشور ما به گام های بلندی برسانید و به بهبود سلامت جامعه کمک کرد.
امیدواریم که این مقاله براتون مفید و موثر بوده باشه. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این رشته، می‌توانید با ما در ارتباط باشید
